ความเป็นมาของการประกันคุณภาพการศึกษา
พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๔๒ แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๔๕ และ (ฉบับที่ ๓) พ.ศ. ๒๕๕๓ ได้ระบุให้หน่วยงานต้นสังกัดและสถานศึกษาจัดให้มีระบบประกันคุณภาพภายในสถานศึกษา ประกอบกับพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการกระทรวงศึกษาธิการ พ.ศ. ๒๕๔๖ และกฎกระทรวงแบ่งส่วนราชการ กำหนดให้สำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา (ปัจจุบัน สำนักงานปลัดกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม) มีหน้าที่พิจารณาเสนอนโยบาย แผนพัฒนา และมาตรฐานการอุดมศึกษาที่สอดคล้องกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ และแผนการศึกษาแห่งชาติ สนับสนุนทรัพยากร ติดตาม ตรวจสอบ และประเมินผลการจัดการศึกษาระดับอุดมศึกษา โดยคำนึงถึงความเป็นอิสระและความเป็นเลิศทางวิชาการของสถานศึกษาระดับอุดมศึกษา โดยคำนึงถึงความเป็นอิสระและความเป็นเลิศทางวิชาการของสถานศึกษาระดับปริญญาตามกฎหมายว่าด้วยการจัดตั้งสถานศึกษาแต่ละแห่ง และกฎหมายที่เกี่ยวข้อง สำนักงานคณะกรรมการอุดมศึกษา (ปัจจุบัน สำนักงานปลัดกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม) จึงมีหน้าที่ร่วมกับสถานศึกษาในการจัดให้มีระบบการประกันคุณภาพการศึกษาภายใน
ความจำเป็นของการประกันคุณภาพ
ภารกิจหลักที่มหาวิทยาลัยจะต้องปฏิบัติ มี ๔ ประการ คือ ผลิตบัณฑิต การวิจัย การให้บริการวิชาการแก่สังคม และการทำนุบำรุงศิลปะและวัฒนธรรม การดำเนินการตามภารกิจทั้ง ๔ ประการดังกล่าว ความสำคัญอย่างยิ่งต่อการพัฒนาประเทศ ทั้งระยะสั้นและระยะยาว ปัจจุบันมีปัจจัยภายในและภายนอกหลายประการที่ทำให้การประกันคุณภาพการศึกษาในระดับอุดมศึกษา เป็นสิ่งจำเป็นที่จะต้องเร่งดำเนินการปัจจัยดังกล่าว คือ
๑) กระทรวงศึกษาธิการ ประกาศกฎกระทรวงการประกันคุณภาพการศึกษา พ.ศ. ๒๕๖๑ เมื่อวันที่ ๒๐ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๑ เพื่อให้สถานศึกษาแต่ละแห่งสามารถจัดระบบการประกันคุณภาพการศึกษาภายในสถานศึกษา โดยกำหนดมาตรฐานการศึกษาของมหาวิทยาลัยให้เป็นไปตามกรอบมาตรฐานการศึกษาแต่ละระดับและประกาศกระทรวงศึกษาธิการกำหนด
๒) กระทรวงศึกษาธิการ ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง มาตรฐานการอุดมศึกษา พ.ศ. ๒๕๖๑ เมื่อวันที่ ๒๐ กรกฎาคม ๒๕๖๑ โดยให้ยกเลิก ประกาศกระทรวงศึกษาธิการฉบับเดิม ลงวันที่ ๗ สิงหาคม ๒๕๔๙ เพื่อเป็นกลไกกำกับมาตรฐานระดับกระทรวง ระดับคณะกรรมการการอุดมศึกษา และระดับหน่วยงาน โดยทุกหน่วยงานระดับอุดมศึกษาจะได้ใช้เป็นกรอบการดำเนินงานประกันคุณภาพการศึกษา
๓) กระทรวงศึกษาธิการ ประกาศคณะกรรการมาตรฐานการอุดมศึกษา เรื่อง เกณฑ์มาตรฐานหลักสูตร พ.ศ. ๒๕๖๕ ระดับอนุปริญญา ระดับปริญญาตรี และระดับบัณฑิตศึกษา เมื่อวันที่ ๑๘ กรกฎาคม ๒๕๖๕ โดยใช้สำหรับหลักสูตรที่จะเปิดใหม่และหลักสูตรปรับปรุงของสถาบันอุดมศึกษาของรัฐและเอกชน
การประกันคุณภาพการศึกษา (Quality Assurance) หมายถึง การทำกิจกรรมหรือการปฏิบัติภารกิจหลักอย่างเป็นระบบตามแบบแผนที่กำหนดไว้ โดยมีการควบคุมคุณภาพ (Quality Control) การตรวจสอบคุณภาพ (Quality Auditing) และการประเมินคุณภาพ (Quality Assessment) จนทำให้เกิดความมั่นใจในคุณภาพ และมาตรฐานของตัวบ่งชี้วัดระบบ และกระบวนการผลิต ผลผลิต และผลลัพธ์ของการจัดการศึกษา
การประกันคุณภาพการศึกษา เป็นกระบวนการวางแผน และกระบวนการจัดการของผู้รับผิดชอบการจัดการศึกษาที่จะรับประกันให้สังคมเชื่อมั่นว่าจะพัฒนาให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ได้ครบถ้วนตามมาตรฐานคุณภาพที่ระบุไว้ในหลักสูตร และตรงตามความมุ่งหวังของสังคม ระบบการประกันคุณภาพการศึกษา เป็นระบบที่พัฒนาคุณภาพและมาตรฐานการศึกษาของสถานศึกษาให้ทัดเทียมกัน ดังนั้น ผู้ที่รับประกันคุณภาพการศึกษาโดยตรง คือ ผู้บริหารสถานศึกษา คณาจารย์ และบุคลากรทางการศึกษา รวมถึงผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการจัดการศึกษา เช่น คณะกรรมการสภาวิทยาเขต คณะกรรมการประจำวิทยาเขต-วิทยาลัยสงฆ์ ผู้ปกครอง ผู้แทนชุมชน รวมถึงหน่วยงานที่เกี่ยวข้องระดับอำเภอ จังหวัด เขตพื้นที่การศึกษา เป็นต้น ต้องมีการรับผิดชอบเรื่องการประกันคุณภาพการศึกษาร่วมกัน
การประเมินคุณภาพการศึกษาภายใน ระดับวิทยาเขต หมายถึง การประเมินผลและการติดตามตรวจสอบคุณภาพการดำเนินงานของวิทยาเขตในแต่ละปีการศึกษา เพื่อให้ทราบถึงประสิทธิภาพและประสิทธิผล และหาแนวทางการพัฒนาวิทยาเขต อย่างต่อเนื่อง
คณะกรรมการตรวจประเมินคุณภาพการศึกษาภายใน หมายถึง ผู้ทรงคุณวุฒิ/ผู้เชี่ยวชาญ ที่ได้รับการแต่งตั้งจากมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ตามคุณสมบัติที่สำนักงานปลัดกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สป.อว.) กำหนดเพื่อทำหน้าที่ในการเข้าตรวจเยี่ยมและประเมินการดำเนินงานของส่วนงาน
ตามที่มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ได้ออกประกาศ เรื่อง แนวปฏิบัติการตรวจประเมินคุณภาพการศึกษาภายใน ประจำปีการศึกษา ๒๕๖๖ ประกาศ ณ วันที่ ๒๒ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๖๗ นั้น ได้กำหนดแนวทางการตรวจประเมินคุณภาพการศึกษาภายใน ไว้ดังนี้
๑. รอบปีการประเมินคุณภาพการศึกษาภายใน ตามผลการดำเนินงานในปีการศึกษา ๒๕๖๖ จำนวน ๑๒ เดือน ตั้งแต่ ๑ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๖๖-๓๑ พฤษภาคม ๒๕๖๗
๒. การประเมินระดับหลักสูตร ประเมินทุกหลักสูตรตามองค์ประกอบและตัวบ่งชี้ที่มหาวิทยาลัยกำหนด โดยใช้วิธีประชุมตรวจประเมินในที่ตั้งที่หลักสูตรเปิดสอนหรือใช้วิธีตรวจประเมินออนไลน์ ทั้งนี้ วิทยาเขต ดำเนินการประเมินระดับหลักสูตรเอง โดยเลือกและแต่งตั้งผู้ประเมินที่ขึ้นทะเบียนผู้ประเมินคุณภาพภายในระดับหลักสูตรของสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา หรือ ผู้ที่ผ่านการฝึกอบรมหลักสูตรผู้ประเมินคุณภาพภายในที่มหาวิทยาลัยจัดขึ้น และสำนักวิชาการวิทยาเขต ดำเนินการประสานงานการตรวจประเมินระดับหลักสูตรตามระยะเวลาที่กำหนด
๓. การประเมินระดับวิทยาเขต ตามองค์ประกอบและตัวบ่งชี้ที่มหาวิทยาลัยกำหนด โดยใช้วิธีประชุมตรวจประเมินในที่ตั้งเท่านั้น ทั้งนี้ วิทยาเขต รวบรวมผลการประเมินระดับหลักสูตร มาเป็นส่วนหนึ่งของรายงานการประเมินตนเอง (SAR) ระดับวิทยาเขต กรอกข้อมูลรายงานการประเมินตนเอง (SAR) ในระบบ MCU e-SAR ของมหาวิทยาลัย และ CHE QA Online ของ สป.อว. และสำนักงานประกันคุณภาพดำเนินการประสานงานการตรวจประเมินระดับส่วนงานตามระยะเวลาที่กำหนด
กระบวนการตรวจประเมินคุณภาพการศึกษาภายใน ระดับหลักสูตร
ในการตรวจประเมินคุณภาพการศึกษาภายใน ระดับหลักสูตร ทั้งหลักสูตรที่ใช้เกณฑ์มาตรฐานหลักสูตร พ.ศ. ๒๕๕๘ และหลักสูตรที่ใช้เกณฑ์มาตรฐานหลักสูตร พ.ศ. ๒๕๖๕ ทั้งระดับปริญญาตรี และระดับบัณฑิตศึกษา
๑. ตรวจประเมินคุณภาพการศึกษาภายใน ระดับหลักสูตร ทั้งในที่ตั้งและออนไลน์ โดยใช้เวลาตรวจประเมินหลักสูตรละ ๑ วัน โดยกรรมการทุกท่านต้องอยู่ครบตามกำหนดระยะเวลาการตรวจประเมิน
๒. คณะกรรมการตรวจประเมินคุณภาพการศึกษาภายในระดับหลักสูตร จำนวน ๓ คน ทุกคนต้องเป็นผู้ที่ขึ้นทะเบียนผู้ประเมินคุณภาพภายในระดับหลักสูตร ของ สป.อว. หรือ ผู้ที่ผ่านการฝึกอบรมหลักสูตรผู้ประเมินคุณภาพภาในที่มหาวิทยาลัยจัดขึ้น โดยอย่างน้อย ๑ คน ต้องมีคุณวุฒตรงหรือสัมพันธ์กับสาขาวิชาที่รับการประเมิน
๓. วิทยาเขต ดำเนินการตรวจประเมินคุณภาพระดับหลักสูตร ในหลักสูตรที่สังกัดวิทยาเขตเอง โดยเลือกและแต่งตั้งผู้ประเมินที่ขึ้นทะเบียนเป็นผู้ประเมินคุณภาพภายในระดับหลักสูตร ของ สป.อว. หรือผู้ที่ผ่านการฝึกอบรมหลักสูตรผู้ประเมินคุณภาพภายในที่มหาวิทยาลัยจัดขึ้น ทั้งนี้ ให้รองอธิการดีวิทยาเขต เป็นผู้ลงนามในคำสั่งแต่งตั้ง
๔. หลักสูตรกรอกข้อมูลและแนบหลักฐานลงในระบบ MCU e-SAR ของมหาวิทยาลัย และ CHE QA Online ของ สป.อว. ภายใน ๗ วัน ก่อนการตรวจประเมินของคณะกรรมการ และหลังจากการตรวจประเมินระดับหลักสูตรเสร็จเรียบร้อยแล้ว ให้หลักสูตรกรอกผลการประเมินในระบบ CHE QA Online ให้เสร็จภายใน ๗ วัน ก่อนการตรวจประเมินระดับส่วนงานต้นสังกัดของหลักสูตร
๕. คณะกรรมการส่งรายงานผลการตรวจประเมินระดับหลักสูตร ฉบับสมบูรณ์ ไปยังวิทยาเขต ภายใน ๗ วันทำการหลังการตรวจประเมิน
๖. หลักสูตรนำข้อเสนอแนะจากผลการตรวจประเมินคุณภาพการศึกษาภายใน ระดับหลักสูตร จัดทำแผนพัฒนาคุณภาพ และส่งมอบให้สำนักงานประกันคุณภาพภายใน ๑ เดือน
กระบวนการตรวจประเมินคุณภาพภายใน ระดับวิทยาเขต
๑. ตรวจประเมินระดับส่วนงานในที่ตั้ง โดยใช้เวลาตรวจประเมินแห่งละ ๓ วัน โดยกรรมการต้องอยู่ครบตามระยะเวลาการตรวจประเมิน
๒. วิทยาเขต รวบรวมผลการตรวจประเมินระดับหลักสูตรมาเป็นส่วนหนึ่งของรายงานการประเมินตนเอง (SAR) ระดับวิทยาเขต พร้อมทั้งกรอกข้อมูลรายงานการประเมินตนเอง (SAR) ในระบบ MCU e-SAR ของมหาวิทยาลัย และ CHE QA Online ของ สป.อว.
๓. คณะกรรมการตรวจประเมินคุณภาพการศึกษาภายใน ระดับวิทยาเขต จำนวน ๕ คน ประกอบด้วย ๑) ประธานกรรมการ เป็นผู้ทรงคุณวุฒิภายนอกสถาบันที่ขึ้นทะเบียนผู้ประเมินคุณภาพภายในระดับสถาบัน ของ สป.อว. และ ๒) กรรมการ ๔ คน เป็นคุลากรของมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ที่ได้รับการแต่งตั้งเป็นกรรมการตรวจประเมินคุณภพการศึกษาภายใน
๔. วิทยาเขต เป็นผู้คัดเลือกประธานกรรมการ เสนอต่อเลขานุการคณะกรรมการประกันคุณภาพการศึกษา เพื่อเสนอมหาวิทยาลัยแต่งตั้ง
๕. วิทยาเขต ส่งรายงานการประเมินตนเองระดับส่วนงาน จำนวน ๑ ชุด แก่เลขานุการคณะกรรมการประกันคุณภาพการศึกษา และส่งให้แก่คณะกรรมการตรวจประเมินคุณภาพการศึกษาภายใน ก่อนวันตรวจประวัน ๗ วันทำการ
๖. การตรวจประเมินคุณภาพการศึกษาภายในของวิทยาเขต ใช้โปรแกรมการตรวจประเมิน MCU e-SAR ที่มหาวิทยาลัยพัฒนาขึ้น
๗ คณะกรรมการส่งรายงานผลการตรวจประเมินวิทยาเขต ฉบับสมบูรณ์ ไปยังรองอธิการบดีวิทยาเขต ภายใน ๒ สัปดาห์หลังการตรวจประเมิน
๘. หลังการตรวจประเมินระดับวิทยาเขตเสร็จเรียบร้อยแล้ว ให้วิทยาเขตกรอกรายงานการประเมินตนเอง และผลการตรวจประเมินในระบบ CHE QA Online ภายใน ๑๕ วันทำการ ทั้งนี้ ให้เลขานุการคณะกรรมการตรวจประเมินคุณภาพการศึกษาภายในระดับวิทยาเขต ตรวจสอบความถูกต้อง
ประมวลภาพการตรวจประเมินคุณภาพการศึกษาภายใน ระดับหลักสูตร ทั้ง ๑๐ หลักสูตร ของวิทยาเขตสุรินทร์
ในช่วงเดือน มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๖๗
